Odwodnienie organizmu

Chociaż woda nie jest składnikiem odżywczym (nie dostarcza energii), wchodzi w skład wszystkich narządów oraz tkanek naszego organizmu, nie powinno nas więc dziwić, że odwodnienie organizmu jest bardzo groźne dla człowieka. W celu utrzymania kondycji fizycznej jak i umysłowej, należy dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, warto jednak wiedzieć też, w jaki sposób reaguje nasze ciało na niedobór wody i jak przebiega odwodnienie organizmu oraz w jaki sposób je leczyć.

Woda jest nam niezbędna do utrzymania odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej. Już 2 procentowa utraty płynów oznacza 20 procentowy spadek wydolności, przy utracie 4% płynów, spadek wydolności sięga 40%, dlatego należy wcześnie rozpoznawać objawy odwodnienia, a są nimi:

Odwodnienie do 2% masy ciała:

• pragnienie

Utrata 2-4% wody względem masy ciała:

• suchy język
• suche i popękane usta
• zmniejszona produkcja moczu
• ciemniejszy odcień moczu
• zmniejszona elastyczność skóry
• wstrzymanie wydzielania potu
• skurcze mięśni
• nudności
• chroniczne zmęczenie
• problemy z koncentracją
• bóle i zawroty głowy
• przesuszona skóra
• gorączka
• niedociśnienie
• utrudniona mowa
• omdlenie

Utrata 5-6% wody:

• senność
• uszkodzenie nerwów obwodowych
• mrowienia, drętwienia i wrażenie nagłych zmian temperatury otoczenia

Utrata 10-15% wody:

• drgawki
• halucynacje
• udar cieplny
• zaburzenie świadomości
• obrzęk języka
• brak możliwości mówienia
• utrata przytomności
• śpiączka

Utrata powyżej 15% wody względem masy ciała:

• śmierć

Człowiek jest w stanie przetrwać bez wody nie dłużej jak 6 dni ale już po 3 dniach zaczyna odczuwać najgroźniejsze ze skutków odwodnienia. Czas ten może się skrócić, a objawy zaczną występować szybciej w przypadku wzmożonej aktywności fizycznej i niesprzyjającego klimatu (np. upały). Aby zapobiec odwodnieniu, powinniśmy spożywać od 2 do 4 litrów wody, zależnie od poziomu naszej aktywności i temperatury otoczenia. Na każdy stopień Celsjusza powyżej 37°C, należy doliczyć dodatkowe 250ml płynów. Podczas wysiłku dodatkowo tracimy elektrolity (sód, potas, wapń, magnez), których deficyt należy uzupełniać spożywając wodę wysoko zmineralizowaną, pomidory, banany, sól w małych ilościach lub napoje izotoniczne. Utrata elektrolitów wpływa na samopoczucie oraz sprawność fizyczną, zbyt mały ich poziom może powodować osłabienie organizmu, drżenie i skurcze mięśni, senność, gorączkę i zaburzenie rytmu pracy serca. W zależności od stosunku utraconych elektrolitów do wody, wyróżnia się trzy typy odwodnienia organizmu:

• hipertoniczne – poziom utraty wody przeważa nad ilością utraconych elektrolitów
• hipotoniczne – nadmierna utrata elektolitów
• izotoniczny – równomierna utrata wody jak i elektrolitów

Do odwodnienia dochodzi najczęściej podczas upałów, wtedy właśnie organizm w celu ochłodzenia się wydala wodę (wraz z elektrolitami) z organizmu w postaci potu. Długi i intensywny wysiłek fizyczny również zwiększa ilość wydalanej wody – wybierając się w podróż lub mając zamiar wykonywać ciężką pracę fizyczną, należy zadbać o możliwość uzupełnienia płynów i elektrolitów w trakcie przerw. Pozostałymi przyczynami odwodnienia mogą być wymioty i biegunki, spowodowane np. zatruciem pokarmowym, dlatego uprawiając survival, pamiętaj o odpowiednim przygotowaniu posiłków (np. obróbka termiczna), aby nie przysporzyć sobie dodatkowych problemów.

 

Jeśli zaczynasz odczuwać któryś z wcześniej wymienionych objawów odwodnienia, powinieneś jak najprędzej zadbać o uzupełnienie płynów i ograniczenie ich dalszej utraty. Jeśli jesteś w posiadaniu wody wysoko zmineralizowanej, soku pomidorowego lub napoju izotonicznego – zacznij stopniowo uzupełniać niedobory. Jeśli nie posiadasz pod ręką tego typu płynów, możesz przygotować prosty napój izotoniczny z 30g cukru, 5g soli i 1l wody. Ważne jest aby płyny podawać w umiarkowanych porcjach, przez określony okres czasu.

W warunkach ekstremalnych, gdzie dostęp do wody butelkowanej jest ograniczony, możemy pozyskiwać wodę pitną z wód powierzchniowych np. jezior, potoków, źródeł lub z opadów atmosferycznych – deszcz, śnieg, lód. Nie należy jeść śniegu czy lodu, zimną wodę należy ogrzać w pojemniku za pomocą rozpalonego ognia lub temperatury własnego ciała. W celu uniknięcia wychłodzenia organizmu, ogrzewaj wodę między warstwami odzieży – nie przy skórze. Aby odpowiednio przygotować do spożycia wodę zdobytą w terenie, zapoznaj się z metodami uzdatniania wody. Pozostałymi źródłami wody mogą być korzenie. Picia moczu nie bierzemy wcale pod uwagę – prowadzi to do zatrucia organizmu.

Przy ograniczonym dostępie do wody unikaj również alkoholu, kofeiny i jeśli sytuacja na to pozwala – tłustego jedzenia. Alkohol oraz kofeina są silnie moczopędne, co znacznie przyspiesza utratę wody, tłuszcz natomiast wymaga sporego udziału wody w trawieniu.